Trong bối cảnh thời đại công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng và có thể thay thế sức làm việc của con người như hiện nay, để giải quyết những thách thức và sự mơ hồ trong thời đại này cần chú trọng phát triển nguồn nhân lực. Trong số đó, cần phải nói đến những người lãnh đạo vì họ sẽ đưa ra những chiến lược hoặc quyết định để phát triển tổ chức. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các kiến thức xoay quanh khái niệm phong các lãnh đạo là gì? Các phong cách lãnh đạo trong quản trị học,.. từ đó có cách thức nâng cao năng lực nhà lãnh đạo.
Phong cách lãnh đạo là gì?
Phong cách lãnh đạo (Tiếng Anh: leadership style) là một thuật ngữ xuất hiện vào khoảng thập niên 40 của thế kỷ 20. Sự xuất hiện của khái niệm “phong cách lãnh đạo” gắn liền với sự phân chia lãnh đạo thành nhóm khác nhau của các nhà nghiên cứu trong giai đoạn này. Để hiểu rõ bản chất khái niệm “phong cách lãnh đạo là gi”, trước tiên ta sẽ cùng nhau tìm hiểu thế nào là lãnh đạo:
Khái niệm lãnh đạo:
Lãnh đạo là khái niệm có sức hút đối với không chỉ các nhà nghiên cứu mà còn đối với các nhà quản trị. Tính đến thời điểm hiện tại, đã có hơn 5000 nghiên cứu về lãnh đạo. Dưới đây là một số định nghĩa về lãnh đạo được đưa ra:
Nghiên cứu này đề cập chủ yếu đến lãnh đạo trong doanh nghiệp, do đó, lãnh đạo được hiểu là quá trình tác động, định hướng giữa con người vơi con người gắn với một tình huống nhất định, quan tâm đến con người và lấy thuyết phục làm phương tiện tác động để hướng đến mục tiêu chung.
Khái niệm phong cách lãnh đạo:
Phong cách lãnh đạo đề cập đến cách tiếp cận hành vi được các nhà lãnh đạo sử dụng để gây ảnh hưởng, động viên và hướng dẫn những người theo họ. Phong cách lãnh đạo xác định cách các nhà lãnh đạo thực hiện các kế hoạch và chiến lược để hoàn thành các mục tiêu nhất định trong khi tính đến kỳ vọng của các bên liên quan cũng như sự thịnh vượng và lành mạnh của nhóm của họ. Các phong cách lãnh đạo đã được nghiên cứu ở nhiều diễn đàn khác nhau để thiết lập phong cách lãnh đạo phù hợp hoặc hiệu quả nhất nhằm thúc đẩy và ảnh hưởng đến những người khác để hoàn thành các mục tiêu đã đề ra. Nguyên lý chính của phong cách lãnh đạo hiệu quả là mức độ mà nó xây dựng lòng tin của cấp dưới. Các nghiên cứu được thực hiện chỉ ra rằng những người đi theo tin tưởng vào nhà lãnh đạo của họ có nhiều khả năng làm theo chỉ dẫn của nhà lãnh đạo hơn và vượt mức mong đợi. Đổi lại, họ sẽ hoàn thành các mục tiêu đã đề ra trong khi được phép tự do phát biểu để đưa ra các ý tưởng và đề xuất của mình về hướng của các dự án hiện tại.
Phong cách lãnh đạo chỉ những cách thức, phương pháp, lối làm việc riêng ổn định và độc đáo của người lãnh đạo, là biểu hiện của phẩm chất, năng lực, động cơ, mục đích qua hệ thống thái độ, hành vi, ngôn ngữ, cử chỉ và diện mạo của người đó. Đây là một trong những nhân tố cơ bản quyết định đến chất lượng và hiệu quả của công tác lãnh đạo, quản lý.
Các phong cách lãnh đạo được thảo luận trong bài viết này dựa trên các nghiên cứu và phát hiện của một số nhà nghiên cứu về lãnh đạo tài ba, bao gồm Robert K. Greenleaf, Karl Lewis, Daniel Goleman, Bruce Avolio và Bernard M. Bass.
Đặc điểm của phong cách lãnh đạo là gì?
Thứ nhất, phong các lãnh đạo bao gồm cách thức, phương pháp, lối làm việc của người lãnh đạo thể hiện ở hệ thống thái độ, hành vi, ngôn ngữ, cử chỉ,…của họ, giúp người lãnh đạo thích ứng với môi trường sống để tồn tại đặc biệt trong môi trường xã hội mà họ sống, tập thể họ trực tiếp tham gia lãnh đạo.
Thứ hai, phong cách lãnh đạo là tổng thể các đặc điểm tâm lý của người lãnh đạo, là phẩm chất,năng lực, động cơ và mục đích, khí chất của họ,…tất cả phản ánh điều kiện môi trường lãnh đạo, mối quan hệ với cấp dưới của người quản lý.
Thứ ba, phong cách chỉ sự tương tác, mối quan hệ giữa cá nhân người lãnh đạo với tập thể và tập thể với người lãnh đạo. Phong cách lãnh đạo có vai trò quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, tạo nên bầu không khí tâm lý của tập thể, hình thành dưới tác động của các điều kiện quản lý khách quan và chủ quan của người lãnh đạo.
Thứ tư, phong cách lãnh đạo tác động và ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm lý chủ quan và khách quan của người lãnh đạo. Mặt chủ quan của phong cách lãnh đạo là đặc điểm khách quan của người lãnh đạo, quản lý biểu hiện ở xu hướng, tính cách, khí chất của người lãnh đạo. Những yếu tố tâm lý chủ quan được hình thành bởi sự tác động của các mối quan hệ có tính lịch sử xã hội, truyền thống văn hóa dân tộc, hệ tư tưởng, đạo đức.
Cấu trúc của phong cách lãnh đạo
Mặt bên trong và mặt bên ngoài: Mặt bên trong gồm phẩm chất, năng lực, động cơ, mục đích,..của người lãnh đạo. Đây là mặt quan trọng quy định phong cách lãnh đạo của người lãnh đạo, thông thường mặt bên trong tương đối ổn định nhưng cũng có thể thay đổi do sự tác động của yếu tố môi trường lãnh đạo.
Mặt bên ngoài gồm cách thức, phương pháp, ngôn ngữ,…của người lãnh đạo, là các biểu hiện mà người khác có thể nhìn thấy được và dễ thay đổi.
Phong cách lãnh đạo là hiện tượng tâm lý nên mặt bên trong là yếu tố phản ánh điều kiện tác động của môi trường lãnh đạo, quản lý tạo nên phong cách lãnh đạo đặc thù. Sự tác động của nhân tố khách quan bên ngoài tới cá nhân không giống nhau mà bị khúc xạ qua nhân tố chủ quan bên trong của người lãnh đạo. Mối quan hệ giữa bên trong và bên ngoài của phong cách lãnh đạo được xem là quan hệ biện chứng và không tách rời nhau.
Phần ổn định và phần linh hoạt: Phần ổn định quy định sự khác biệt của cơ thể cá nhân do chính cấu tạo và chức năng hoạt động của các giác quan, hệ thần kinh và biểu hiện thói quan phản ứng trả lời kích thích tác động. Đây là phần ổn định, thể hiện cá tính người lãnh đạo nhưng cũng có thể thay đổi tùy vào điều kiện và hoàn cảnh tác động.
Phần linh hoạt: giúp cá nhân thích ứng với môi trường sống thay đổi. Môi trường xã hội là yếu tố ảnh hưởng đến sự linh hoạt, cơ động của cá nhân, sự thay đổi của nó đòi hỏi người lãnh đạo phải luôn thích ứng, linh hoạt trong vai trò lãnh đạo.
Như vậy, phong cách lãnh đạo không phải là tự nhiên hình thành mà đòi hỏi quá trình rèn luyện và tự điều chỉnh của người lãnh đạo. Không thể trở thành lãnh đạo giỏi nếu không có sự trau dồi nghề nghiệp thông qua học tập, lao động và rèn luyện bản thân nên người lãnh đạo cần thường xuyên đào tạo, bồi dưỡng và tự rèn luyện bản thân để có sức khỏe, kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực tổ chức thực tiễn.
Các phong cách lãnh đạo trong quản trị học
Dựa vào đặc điểm hoạt động và cách sử dụng phương pháp lãnh đạo, có 3 kiểu phổ biến sau: Phong cách lãnh đạo độc đoán, phong cách lãnh đạo dân chủ và phong cách lãnh đạo tự do. Cụ thể:
Phong cách lãnh đạo độc đoán là gì?
Lãnh đạo độc đoán là đối lập trực tiếp với lãnh đạo dân chủ. Trong trường hợp này, người lãnh đạo đưa ra tất cả các quyết định thay mặt cho nhóm mà không nhận bất kỳ ý kiến đóng góp hay đề xuất nào từ họ. Người đứng đầu nắm giữ mọi quyền hạn và trách nhiệm. Họ có quyền lực tuyệt đối và ra lệnh cho tất cả các nhiệm vụ phải được thực hiện. Không có sự tham vấn với nhân viên trước khi đưa ra quyết định. Sau khi quyết định được đưa ra, mọi người phải ủng hộ quyết định của người lãnh đạo. Nhóm thường có một số mức độ sợ hãi người lãnh đạo.
Kiểu phong cách lãnh đạo chuyên quyền có thể rất lạc hậu vì nó gây ra sự bất mãn của nhân viên vì hầu hết các quyết định sẽ không vì lợi ích của nhân viên. Một ví dụ có thể là việc đơn phương tăng giờ làm việc hoặc thay đổi các điều kiện làm việc khác không thuận lợi cho người lao động nhưng do lãnh đạo thực hiện để tăng sản lượng. Nếu không tham khảo ý kiến của nhân viên, người quản lý có thể không nhận thức đầy đủ về lý do tại sao sản xuất không tăng, do đó buộc phải tăng giờ làm việc. Nó có thể dẫn đến tình trạng vắng mặt liên tục và doanh thu cao của nhân viên .
Tuy nhiên, lãnh đạo độc đoán có thể là một cách tiếp cận hiệu quả trong trường hợp người lãnh đạo có kinh nghiệm và hiểu biết về hoàn cảnh xung quanh quyết định đang được đề cập và khi quyết định cần được đưa ra nhanh chóng. Có những trường hợp khác mà nó cũng lý tưởng, chẳng hạn như khi một quyết định không yêu cầu ý kiến của nhóm hoặc một thỏa thuận để đảm bảo kết quả thành công.
Ưu điểm: Giải quyết công việc nhanh chóng, dứt điểm đặc biệt trong tình trạng công việc đột xuất. Nó đảm bảo tính kỷ luật nghiêm vì dựa vào các điều lệ, quy chế và hệ thống chức trách, quyền hạn của bộ phận và của mỗi người.
Nhược điểm: Họ là những người thường chủ quan, độc đoán trong việc ra quyết định và họ ít nhân thông tin ngược, không tận dụng được tri thức và tính sáng tạo của người khác nên dễ bị cấp dưới xa lánh và cô lập.
Phong cách lãnh đạo dân chủ là gì?
Phong cách lãnh đạo dân chủ là nơi người lãnh đạo đưa ra quyết định dựa trên ý kiến đóng góp nhận được từ các thành viên trong nhóm. Đó là một phong cách lãnh đạo hợp tác và tư vấn, nơi mỗi thành viên trong nhóm có cơ hội đóng góp vào định hướng của các dự án đang diễn ra. Tuy nhiên, người lãnh đạo giữ trách nhiệm cuối cùng để đưa ra quyết định.
Lãnh đạo dân chủ là một trong những phong cách lãnh đạo phổ biến và hiệu quả nhất vì nó có khả năng cung cấp cho nhân viên cấp dưới tiếng nói khiến nó trở nên quan trọng không kém trong tổ chức. Đó là một phong cách giống như cách các quyết định được đưa ra trong phòng họp của công ty. Lãnh đạo dân chủ có thể lên đến đỉnh điểm trong một cuộc bỏ phiếu để đưa ra quyết định.
Lãnh đạo dân chủ cũng liên quan đến việc ủy quyền cho những người khác, những người quyết định phân công công việc. Nó sử dụng các kỹ năng và kinh nghiệm của các thành viên trong nhóm trong việc thực hiện các nhiệm vụ.
Phong cách lãnh đạo dân chủ khuyến khích sự sáng tạo và gắn kết của các thành viên trong nhóm, điều này thường dẫn đến sự hài lòng cao trong công việc và năng suất cao. Tuy nhiên, việc thiết lập sự đồng thuận giữa các thành viên trong nhóm có thể tốn thời gian và chi phí, đặc biệt trong trường hợp cần đưa ra quyết định nhanh chóng.
Là kiểu được nhiều nhà lãnh đạo và quản lý sử dụng vì nó phát huy được sức mạnh và sự sáng tạo của tập thể. Họ sẽ tận dụng được ý kiến của cấp dưới vào công tác lãnh đạo của mình, tạo điều kiện để cấp dưới tham gia vào việc quyết định các chủ trương, biện pháp quản lý. Phong cách lãnh đạo dân chủ phát huy tối đa tính nguyên tắc và linh hoạt phát hiện ra cái mới trong giải quyết công việc. Để rèn luyện phong cách này, cần có những phẩm chất đạo đức và năng lực cần thiết, tinh thần học hỏi và tích cực rèn luyện bản thân.
Ưu điểm: Tạo ra được tâm lý dễ chịu, chan hòa giữa người lãnh đạo với cấp dưới, phát huy được sáng kiến, kinh nghiệm của tập thể, tạo ra tính tự giác và tinh thần trách nhiệm khi tham gia giải quyết công việc.
Nhược điểm điểm: tính linh hoạt không cao, cần có thời gian cho việc thống nhất tư tưởng, ý kiến và sẽ khó giải quyết được trong các tình huống cấp bách, đòi hỏi sự quyết đoán và nhanh nhạy.
Phong cách lãnh đạo tự do là gì?
Thường buông lỏng cho mọi người thực hiện nhiệm vụ được giao, cho họ tự do chọn cách thức tiến hành công việc và lấy kết quả công việc làm thước đo mà không chú ý đến quá trình làm việc. Cách lãnh đạo này chỉ phù hợp với những người dưới quyền có tinh thần tự giác cao, chủ động và có năng lực thực sự.
Ưu điểm: Phong cách này tạo điều kiện cho mọi người làm việc thoải mái, sáng tạo, chủ động.
Nhược điểm: Với những người có tay nghề non kém, các chỉ dẫn của cấp trên sẽ làm cho họ lúng túng, bị động còn những người vô tổ chức, chây lười sẽ lợi dụng điều này để tùy tiện, đối phó với lãnh đạo.
Phong cách lãnh đạo chuyển đổi là gì?
Lãnh đạo chuyển đổi là tất cả về việc chuyển đổi doanh nghiệp hoặc nhóm bằng cách truyền cảm hứng cho các thành viên trong nhóm tiếp tục nâng cao tiêu chuẩn của họ và đạt được những gì họ chưa bao giờ nghĩ rằng mình có thể làm được. Các nhà lãnh đạo chuyển đổi mong đợi những điều tốt nhất từ nhóm của họ và thúc đẩy họ một cách nhất quán cho đến khi công việc, cuộc sống và doanh nghiệp của họ trải qua một sự chuyển đổi hoặc cải thiện đáng kể.
Lãnh đạo chuyển đổi là nuôi dưỡng sự thay đổi trong tổ chức và con người. Việc chuyển đổi được thực hiện thông qua việc thúc đẩy các thành viên trong nhóm vượt ra khỏi vùng thoải mái của họ và đạt được nhiều hơn những gì họ có thể nhận thức được. Để trở nên hiệu quả, các nhà lãnh đạo chuyển đổi nên sở hữu mức độ chính trực cao, trí tuệ cảm xúc, tầm nhìn chung về tương lai, sự đồng cảm và kỹ năng giao tiếp tốt.
Phong cách lãnh đạo như vậy thường gắn liền với các tổ chức định hướng tăng trưởng cao, thúc đẩy ranh giới đổi mới và năng suất. Trên thực tế, những nhà lãnh đạo như vậy có xu hướng giao cho nhân viên những nhiệm vụ ngày càng khó khăn và thời hạn ngày càng chặt chẽ hơn khi thời gian trôi qua.
Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo chuyển đổi có nguy cơ mất phương hướng học tập cá nhân vì một số thành viên trong nhóm có thể không nhận được sự huấn luyện và hướng dẫn phù hợp để vượt qua các nhiệm vụ đầy thách thức. Đồng thời, các nhà lãnh đạo chuyển đổi có thể dẫn đến năng suất cao và sự gắn kết thông qua sự tin tưởng và tầm nhìn được chia sẻ giữa nhà lãnh đạo và nhân viên.
Các yếu tố tác động đến phong cách lãnh đạo là gì?
Phẩm chất chính trị, đạo đức và lối sống của nhà lãnh đạo vì đây là yếu tố nền tảng để hình thành và phát triển phong cách lãnh đạo.
Trình độ lý luận chính trị và các tri thức khoa học nhất là khoa học lãnh đạo, quản lý xã hội: những yếu tố này sẽ giúp nhà lãnh đạo có phương pháp tư duy biện chứng, năng lực ảnh hưởng đến việc đề ra chiến lược, uy tín và phong cách lãnh đạo.
Sự rèn luyện trong thực hiện và quá trình thực hiện: Trong thực tiễn sẽ đặt ra nhiều tình huống đòi hỏi người lãnh đạo phải giải quyết, nếu muốn giải quyết tình huống hiệu quả thì nhà lãnh đạo phải lựa chọn được phong cách phù hợp. Thông qua quá trình thực hiện, nhà lãnh đạo sẽ kiểm nghiệm được phong cách nào là phù hợp và có điều chỉnh phù hợp.
Chủ trương, chính sách và pháp luật nhà nước: Nhà lãnh đạo cần phải tuân theo các chủ trương, chính sách và pháp luật nhà nước vì nó quy định hệ thống các quy tắc xử sự buộc lãnh đạo phải tuân theo.
Đặc điểm tâm lý và nhân cách cá nhân: Tâm lý và nhân cách lãnh đạo được giáo dục sẽ tạo nên đặc điểm riêng, ổn định trong cách thức hoạt động tạo nên phong cách của họ.
Vai trò của phong cách lãnh đạo đối với tổ chức, doanh nghiệp
Vai trò của phong cách lãnh đạo thể hiện ở môi trường hoạt động của tổ chức. Phong cách lãnh đạo giúp khơi gợi những tiềm lực bên trong nhân viên. Phong cách lãnh đạo thích hợp sẽ tạo điều kiện tốt cho nhân viên phát huy tối đa năng lực của mình trong quá trình thực hiện công việc. Đó là quan điểm, thái độ, sự giúp đỡ của lãnh đạo trong quá trình nhân viên thực hiện công việc nhằm phá bỏ rào cản để họ thực hiện công việc trôi chảy, hiệu quả.
Phong cách lãnh đạo cũng xây dựng lòng tin của nhân viên: Khi có những công việc khó khăn tưởng như không hoàn thành được,phong cách lãnh đạo của nhà lãnh đạo có tác dụng rất lơn, xây dựng lòng tin, cổ vũ và khuyến khích nhân viên thực hiện công việc qua hành động và chính sách phù hợp. Điều này giúp nhân viên cảm thấy tự tin khi thực hiện công việc, đề cao tầm quan trọng của công việc đối với tổ chức.
Phong cách lãnh đạo giúp tạo dựng mối quan hệ thuận lợi trong công việc, cải thiện môi trường làm việc cho nhân viên. Nhà lãnh đạo tổ chức và nâng cao hiệu quả phối hợp hoạt động giữa các nhân viên trong tổ chức. Họ giúp nhân viên sống với những sai lầm khi có dự án thất bại. Lãnh đạo sẽ động viên, tạo cho nhân viên cảm giác thoải mái và giúp họ vượt qua thất bại để cải tiến công việc hướng tới giá trị đích thực của cuộc sống.
Trên đây là những nội dung cơ bản liên quan đến khái niệm phong cách lãnh đạo là gì. Một phong cách lãnh đạo phù hợp sẽ là điều kiện tiên quyết khiến tổ chức đi lên hay dậm chân tại chỗ. Luận Văn Beta hy vọng bài viết này đã mang đến cho các bạn những thông tin bổ ích phục vụ cho cuộc sống và công việc của mình.
