Nước ta đang từng bước phát triển hướng đến mục tiêu trở thành một đất nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Sự ra đời của các khu công nghiệp, các nhà máy sản xuất, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã giúp chúng ta tiến gần hơn với mục tiêu công nghiệp hóa đất nước. Thế nhưng, bên cạnh đó, việc phát triển công nghiệp cũng gây ra những vấn đề lớn đối với môi trường. Môi trường sống của chúng ta đang bị đe dọa bởi sự ô nhiêm môi trường nước, môi trường đất, môi trường không khí… Khi ô nhiễm môi trường trở nên trầm trọng, điều này sẽ là mối đe dọa trực tiếp đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế – xã hội, sự tồn tại và phát triển của các thế hệ tương lai. Chính vì thế trong bối cảnh ngày nay vấn đề bảo vệ môi trường càng trở nên cấp bách, là thách thức đối với tất cả các quốc gia trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng. Trong bài viết này, Luận Văn Beta sẽ cùng bạn đọc làm rõ các vấn đề xoay quanh khái niệm ô nhiễm môi trường là gì. Cùng tham khảo nhé!
Ô nhiễm môi trường là gì?
Khái niệm về môi trường
Theo Luật bảo vệ Môi trường Việt Nam (2005): Môi trường gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người và ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại và phát triển của con người với thiên nhiên.
Theo nghĩa rộng, môi trường được định nghĩa là tấy cả các nhân tố tự nhiên và xã hội thiết yếu cho sự tồn tại, sinh sống và sản xuất của con người. Kể đến như: Đất, nước, không khí, ánh sáng, tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan, quan hệ xã hội…
Theo nghĩa hẹp, khái niệm môi trường không xét đến các nhân tố tài nguyên thiên nhiên mà chỉ bao gồm các nhân tố tự nhiên và xã hội có liên quan trực tiếp tới chất lượng cuộc sống của con người. Chẳng hạn như, môi trường của học sinh bao gồm: ban lãnh đạo nhà trường, thầy cô giáo, nội quy nhà trường, lớp học, bạn bè, phòng thí nghiệm, thư viện, sân thể dục, sân chơi, tổ chức xã hội như đoàn đội, các quy định, điều lệ của họ tộc, làng xóm gia đình với những quy định bất thành văn, chỉ truyền miệng nhưng vẫn được công nhận, thi hành và các cơ quan hành chính các cấp với luật pháp, quy định, thông tư, nghị định.
Kết luận lại, môi trường được định nghĩa là tất cả những gì có xung quanh chúng ta, cho ta cơ sở để sống và phát triển.
Xét theo chức năng, môi trường sống của con người được chia thành các loại sau:
- Môi trường tự nhiên: Gồm các yếu tố thiên nhiên vật lý, hoá học, sinh học tồn tại khách quan ngoài ý muốn của con người hoặc ít sự chi phối của con người như ánh sáng mặt trời, núi sông, biển cả,…Môi trường tự nhiên cho ta không khí để thở, đất để xây dựng,…cung cấp cho con người tài nguyên khoáng sản cần cho sản xuất, tiêu thụ và là nơi chứa đựng cung cấp cấp cho chúng ta cảnh đẹp để giải trí, làm cho cuộc sống con người trở nên phong phú.
- Môi trường xã hội: là quan hệ giữa người với người tạo nên thuận lợi hoặc trở ngại cho sự tồn tại và phát triển của cá nhân và cộng đồng con người như luật lệ, thể chế,… ở các cấp khác nhau. Môi trường xã hội giúp định hướng hoạt động con người theo một khuôn khổ nhất định tạo nên sức mạnh tập thể thuận lợi cho sự phát triển và làm cho cuộc sống con người khác với sinh vật khác.
- Môi trường nhân tạo: Gồm các yếu tố vật lý, sinh học, xã hội được con người tạo nên và chịu sự chi phối của con người như ô tô, máy bay, công sở,…
Xét theo thành phần, môi trường bao gồm: môi trường nước, môi trường không khí, môi trường rừng,…
Khái niệm về ô nhiễm môi trường
Theo luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam (2005): Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi về các thành phần môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường và ảnh hưởng đến đời sống con người và sinh vật.
Hoặc ô nhiễm môi trường có thể hiểu là sự thay đổi bất lợi đối với một số các thành phần môi trường có khả năng gây hại đến sức khoẻ con người tính đến bền vững của vật liệu hoặc sự phát triển của sinh vật như sự thay đổi trực tiếp hoặc gián tiếp của các dạng năng lượng, mức độ bức xạ,…xung quanh chúng ta bởi việc chuyển chất thải vào môi trường.
Trên thế giới, ô nhiễm môi trường là việc chuyển các chất thải hoặc năng lượng vào môi trường đến mức có khả năng gây hại cho sức khỏe con người, sự phát triển của sinh vật và làm suy giảm chất lượng môi trường. Các tác nhân gây ô nhiễm môi trường gồm chất thải dạng khí, lỏng, rắn chứa hóa chất hoặc tác nhân vật lý, sinh học, hoá học,… Môi trường chỉ được coi là bị ô nhiễm khi hàm lượng, nồng độ và cường độ các tác nhân trên đạt đến mức độ có khả năng tác động xấu đến con người, sinh vật và sự phát triển của xã hội.
Phân loại ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường đất: Là hậu quả các hoạt động con người khiến cho các nhân tố sinh thái vượt qua những giới hạn sinh thái của các quần xã sống trong đất. Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và các sinh vật trên cạn, là nền móng cho các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp và văn hoá của con người. Đất là tài nguyên quý giá, con người sử dụng đất để sản xuất nông nghiệp nhằm đảm bảo cung cấp lương thực, thực phẩm cho con người.
Ô nhiễm môi trường nước: Là sự biến đổi theo chiều tiêu cực của các tính chất vật lý-hoá học- sinh học của nước với sự xuất hiện các chất lạ ở thể lỏng và rắn khiến nguồn nước trở nên độc hại với con người và sinh vật. Ô nhiễm môi trường làm giảm độ đa dạng sinh vật trong nước. Xét về tốc độ lan truyền và quy mô ảnh hưởng thì ô nhiễm môi trường nước nghiêm trọng hơn so với ô nhiễm môi trường đất.
Ô nhiễm nước có nhiều nguyên nhân như từ hóa chất, chất thải từ nhà máy, xí nghiệp thải ra sông, ra biển mà chưa qua xử lý hoặc các loại phân bón hoá học, thuốc trừ sâu,…ảnh hưởng đến sức khỏe người dân, sinh vật trong khu vực.
Ô nhiễm không khí: Là sự có mặt của chất lạ hoặc một sự biến đổi quan trọng trong thành phần không khí khiến cho không khí không sạch hoặc gây mùi khó chịu, giảm thị lực khi nhìn xa do bụi. Hiện nay, ô nhiễm khí quyển là vấn đề thời sự nóng bỏng của cả thế giới với nhiều biến đổi rõ rệt và đang ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ con người và sinh vật. Ô nhiễm môi trường không khí đến từ con người lẫn tự nhiên tạo nên sự ngột ngạt và “sương mù” gây nhiều bệnh cho con người. Nó còn tạo nên những cơn mưa axit làm huỷ diệt khu rừng và các cánh đồng.
Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm môi trường là gì?
Trong những năm gần đây, do sự phát triển công nghiệp hoá- hiện đại hoá và tác động của cơ chế thị trường nên nhiều ao hồ bị lấp dần và đất trống dần bị thu hẹp dẫn đến tình trạng thiếu rãnh thoát nước, nước thải từ các hộ gia đình tràn ra vì không có hệ thống thoát nước gây ra ô nhiễm môi trường nghiêm trọng
Hơn nữa, việc mở rộng các khu đô thị dần dần chiếm dụng đất nông nghiệp, tài nguyên đất bị khai thác triệt để khiến tỷ lệ cây xanh và mặt nước trong đô thị giảm dần dẫn đến tình trạng thiếu oxy không khí ngột ngạt, ô nhiễm. Bề mặt đất thấm nước, thoát nước bị suy giảm dẫn đến tình trạng ngập úng nội thành và ngoại thành.
Bên cạnh đó, sự bùng nổ về phương tiện giao thông cơ giới trong đô thị vượt quá khả năng chịu tải của hệ thống giao thông gây ra tình trạng tắc nghẽn giao thông, thải ra nhiều khí bụi độc hại gây ô nhiễm môi trường không khí và tiếng ồn trầm trọng.
Bên cạnh những nguyên nhân khách quan, chúng ta cũng thấy rằng ô nhiễm môi trường xảy ra do nguyên nhân chủ quan đó là ý thức của con người đối với việc bảo vệ môi trường. Rất nhiều hành vi huỷ hoại môi trường vẫn diễn ra hằng ngày như xả rác không đúng nơi quy định, xả nước thải trực tiếp ra ngoài môi trường mà không qua xử lý, chặt phá rừng quá mức và tự ý đốt các rác thải độc hại như bao bì ni lông, chai nhựa,…
Ngoài ra, sự quản lý lỏng lẻo của các ban ngành cũng là một nguyên nhân khiến ô nhiễm môi trường ngày càng diễn ra nghiêm trọng. Các cơ quan nhà nước có liên quan chưa đưa ra chế tài xử phạt đối với những hành vi xả thải hoặc phá rừng gây ô nhiễm môi trường, chưa có sự răn đe trong khâu xây dựng bể chứa và xử lý nguồn thải khiến nước thải chảy thẳng xuống sông biển gây ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng.
Quá trình đô thị hoá diễn ra nhanh chóng làm tăng dòng người di cư từ nông thôn ra thành thị làm tăng sức ép về nhà ở và vấn đề vệ sinh môi trường. Dân cư không tìm được chỗ ở và việc làm đã lấn chiếm đất công tạo nên những xóm lều xóm bụi, khu nhà ổ chuột,…với điều kiện môi trường rất kém vệ sinh.
Hiện nay, quá trình xây dựng và phát triển kinh tế khiến cho các nhà máy công nghiệp, các ngành nghề sản xuất phụ phát triển nhanh chóng làm cho mức độ ô nhiễm ở những nơi có nhà máy sản xuất công nghiệp, sản xuất ngành nghề phụ rất nghiêm trọng.
Ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường
Ô nhiễm môi trường đối với sức khỏe con người
Hiện nay, ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nhất là nguồn nước thải với hàm lượng BOD, COD và coliform rất cao, bã thải từ các nhà máy và khu công nghiệp theo nước thải ra các cống nước bốc mùi hôi nồng nặng. Lượng bã thải cùng dòng nước thường xuyên bị ứ đọng, phân huỷ tạo ra mùi hôi rất khó chịu. Hơn nữa, quy trình sản xuất còn sử dụng các chất tẩy rửa với liều lượng không đúng quy định theo nước thải ra môi trường là nhiễm độc nguồn nước, môi trường suy thoái tác động trực tiếp đến sức khỏe người dân.
Tình trạng ô nhiễm môi trường có những ảnh hưởng ngày càng rõ rệt đối với người dân trong những năm gần đây. Tuổi thọ trung bình của người dân thấp hơn so với trước đây, số người chết do ung thư tăng cao và số người mắc các loại bệnh liên quan đến môi trường cũng ngày càng cao, một số loại bệnh thường gặp như viêm phế quản, tai mũi họng, bệnh ngoài da,….
Ô nhiễm môi trường đối với sự phát triển các ngành kinh tế – xã hội
Ô nhiễm môi trường gây ra những thiệt hại không hề nhỏ đối với hoạt động sản xuất nông nghiệp và khai thác, nuôi trồng thuỷ sản và hoạt động phát triển du lịch. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống người dân mà còn gây ra những tổn thất lớn tới vấn đề phát triển kinh tế khu vực nông thôn.
Theo thống kê, sản lượng nuôi trồng thuỷ sản bị giảm sút do vấn đề ô nhiễm nước mặt. Những sự cố gây ô nhiễm nguồn nước trong thời gian ngắn do nước thải của nhà máy sản xuất, khu công nghiệp gây ra những thiệt hại kinh tế đối với người dân nuôi trồng thuỷ sản. Nhiều vụ cá bè chết hàng loạt trên các sông ảnh hưởng đến nguồn thu nhập của hàng trăm hộ dân gây không ít bức xúc, hoang mang. Hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng chịu nhiều tác động tiêu cực do ô nhiễm môi trường đất. Việc lạm dụng phân bón hoá học và thuốc bảo vệ thực vật gây ra những ảnh đến năng suất và chất lượng cây trồng.
Ô nhiễm môi trường đối với cảnh quan và hoạt động du lịch
Vấn đề ô nhiễm môi trường đã và đang gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cảnh quan và hoạt động du lịch. Ô nhiễm môi trường đang làm xấu đi hình ảnh cảnh quan và để lại những hệ luỵ lâu dài, làm giảm lượng khách du lịch đến tham quan tại những nơi vốn có cảnh quan đẹp nay trở nên lụi tàn và bốc mùi vì ô nhiễm.
Một số biện pháp bảo vệ môi trường
Đối với nhận thức người dân: Các cơ quan, ban ngành quản lý môi trường nhà nước cần có những hội thảo, hoạt động nhằm nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường, thay đổi tư duy để hiểu, biết và hành động vì môi trường chung. Chỉ khi chúng ta có một tư duy và nhận thức đúng thì mới đưa ra được hành động đúng góp phần hình thành nếp sống văn minh và có trách nhiệm với môi trường.
Đối với rác thải: Cần tiến hành phân loại rác thải và xử lý một cách hợp lý như rác thải từ nông nghiệp như chai đựng thuốc trừ sâu, bao bì đựng thuốc,…nên bỏ đúng nơi quy định tại thùng rác chuyên đựng chất hoá học, xử lý rác thải một cách thông minh để tạo ra các đồ dùng handmade, đồ dùng học tập hoặc bán chúng tại các đại lý thu mua phế liệu. Ngoài ra, chúng ta có thể sử dụng các loại xe bảo vệ môi trường sử dụng các thiết bị tiết kiệm điện thay vì các loại xe tiêu thụ xăng dầu như hiện nay.
Đối với các cơ sở sản xuất, khu công nghiệp: Cần có chế tài xử lý đủ sức răn đe đối với những hành vi xả thải ra môi trường và cần có quy định rõ ràng về xây dựng khu xử lý rác thải khu công nghiệp một cách hợp lý. Cần thường xuyên kiểm tra, xử phạt những hành vi gây ô nhiễm môi trường.
Tóm lại, ô nhiễm môi trường đã và đang có những ảnh hưởng tiêu cực đối với đời sống hằng ngày và tới sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, cần có những giải pháp kết hợp đồng bộ, kịp thời để cải thiện và bảo vệ môi trường là điều cần thiết. Để khắc phục những hậu quả của ô nhiễm môi trường cần sự chung tay của cả cộng đồng để xây dựng một nếp sống văn minh, tiến bộ cho tất cả mọi người. Hy vọng thông qua bài viết này, Luận Văn Beta đã giúp bạn đọc có thêm những kiến thức liên quan đến khái niệm ô nhiễm môi trường là gì, phân loại ô nhiễm môi trường cũng như các tác động của ô nhiễm môi trường đến kinh tế xã – hội, sức khỏe con người…
