Dạy học là hoạt động mang tính đặc thù của xã hội nhằm truyền đạt tri thức, kinh nghiệm của các lĩnh vực khác nhau cho người học. Đây cũng là quá trình gồm hoạt động dạy và học nhằm hình thành năng lực và phẩm chất của người học tính tự giác, tích cực, chủ động điều chỉnh hoạt động nhận thức của mình dưới sự chỉ đạo, tổ chức của giáo viên. Hiện nay, dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh đã và đang nhận được sự quan tâm tích cực của toàn xã hội.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
Khái niệm: Dạy học là gì?
Trong nhà trường, dạy học là hoạt động giáo dục thực hiện theo quy định pháp lý và hành chính, theo mục tiêu, chương trình giáo dục và được kiểm tra đánh giá của các cấp quản lý. Quá trình dạy học được thực hiện qua các yếu tố giáo viên, học sinh, mục đích, nội dung, kết quả dạy học,…Hoạt động dạy và hoạt động học là hai hoạt động diễn ra trong một không gian và thời gian cụ thể và có sự gắn bó chặt chẽ, qua lại thúc đẩy nhau phát triển.
Khái niệm: Năng lực là gì?
Theo từ điển tiếng Việt: Năng lực chỉ khả năng huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng để thực hiện thành công công việc trong bối cảnh nhất định.
Hoạt động xem xét, đánh giá năng lực của người học là xem xét khả năng giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề xuất hiện trong thực tiễn. Năng lực chỉ tồn tại thông qua quá trình vận động, phát triển của một hoạt động cụ thể. Do đó, năng lực vừa là mục tiêu vừa là kết quả hành động.
Khái niệm: Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là việc tổ chức các hoạt động dạy học theo yêu cầu của sản phẩm đầu ra. Những sản phẩm không chỉ là kiến thức, kỹ năng mà là khả năng học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ đã có thể thực hiện nhiệm vụ học tập đạt tới một chuẩn được yêu cầu nào đó, gắn lý thuyết với thực hành và có khả năng giải quyết tình huống trong cuộc sống hằng ngày phù hợp với lứa tuổi.
Mục tiêu hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực có mục tiêu là dạy học không phải là nhiệm vụ của giáo viên trong dạy học hay những kiến thức của nội dung dạy học trong sách giáo khoa mà là cái đích của học sinh cần đạt được trong quá trình hoạt động học tập. Cái đích đó không chỉ là kiến thức bài học đơn thuần mà còn là những điều làm được và hình thành thái độ gì cho học sinh. Hiện nay, các đối tượng học sinh khác nhau sẽ có khả năng nhận thức khác nhau. Do đó, giáo viên cần xác định mục tiêu dạy học theo nguyên tắc chuẩn kiến thức, kỹ năng cơ bản phù hợp với khả năng học tập của học sinh trong thực tế dạy học là rất quan trọng.
Nếu đặt mục tiêu dạy học quá cao hoặc quá thấp so với khả năng nhận thức đều làm hạn chế phát triển tư duy của học sinh. Vì vậy, để đạt được kết quả tốt, để hoạt động dạy học theo hướng phát huy năng lực học sinh thì giáo viên cần xác định mục tiêu bài dạy phù hợp với thực tế dạy học, không phụ thuộc hết vào sách hướng dẫn.
Nội dung dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Xét ở góc độ mối quan hệ giáo dục: Mục tiêu và nội dung là xây dựng nội dung giáo dục tùy thuộc vào mục tiêu giáo dục. Dạy học đổi mới nhằm hướng học sinh đạt tới mục tiêu giáo dục với sự cụ thể hóa của mục tiêu giáo dục cho từng môn học, cấp học. Tuy nhiên, những nội dung này không phải là điều bất di bất dịch đối với tinh thần đổi mới, dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Kiến thức và nội dung trong sách giáo khoa là cơ sở, là cơ bản nhưng không đóng khung một cách cứng nhắc. Vì vậy, cần dựa trên cơ sở nội dung cơ bản sách giáo khoa để điều chỉnh nội dung phù hợp với từng đối tượng học sinh, sát với tình hình thực tiễn là vấn đề giáo viên cần làm khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Thực tế giáo dục cho thấy rằng: Nội dung dạy học trên lớp hay nguồn kiến thức đưa ra không chỉ được nêu ra từ giáo viên hay từ sách giáo khoa mà còn để học sinh tự phát hiện và tự tìm hiểu thông qua các kênh thông tin khác nhau. Tình huống này sẽ nảy sinh ra nhiều vấn đề ngoài nội dung sách giáo khoa cần có sự trao đổi, bàn bạc, thảo luận,…Trong giờ dạy học, giáo viên sẽ nêu ra những kiến thức ở giai đoạn hình thành, chưa hoàn chỉnh để học sinh trao đổi, nhận xét phát biểu ý kiến riêng của mình hoặc của nhóm. Sau đó, giáo viên sẽ cùng học sinh tổng hợp ý kiến được hình thành. Để đảm bảo tính thực tiễn trong quá trình dạy học, giáo viên cần điều chỉnh nội dung bài giảng phù hợp với nhận thức chung của học sinh nhưng cũng cần quan tâm đến đối tượng đặc biệt trong việc cá thể hóa hoạt động học tập của học sinh.
Nếu nội dung dạy học chỉ mang tính hình thức cung cấp kiến thức cho học sinh cách thụ động sẽ làm hạn chế khả năng độc lập, sáng tạo trong học tập của học sinh. Vì vậy, giáo viên cần quan tâm điều chỉnh, xây dựng nội dung dạy học phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh, phù hợp với thực tế để tạo động lực cho hoạt động học tập.
Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Để dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học truyền thống như giảng giải, gợi mở, phân tích, tổng hợp,…kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực như thảo luận nhóm,…Giáo viên cần sáng tạo lựa chọn phù hợp sử dụng các phương pháp để tạo ra hoạt động dạy- học cho học sinh cách thực sự và hiệu quả cũng như suy nghĩ cách sử dụng phương pháp dạy học để tạo yếu tố học tập tích cực cho học sinh. Trong giờ học, tùy theo đơn vị kiến thức thông qua các biện pháp dạy học cụ thể sẽ cho học sinh có cơ hội bộc lộ suy nghĩ của mình, đề cao hoạt động học tập của học sinh để các em chủ động hơn. Vì vậy, giáo viên cần biết lựa chọn và linh hoạt phối hợp, sử dụng các phương pháp dạy học khác nhau phù hợp với điều kiện dạy học và đặc trưng môn học, đặc điểm tâm sinh lý trẻ để tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh hiệu quả nhất.
Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Hoạt động quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội, gồm những tác động có tính hướng đích. Hoạt động quản lý là việc phối hợp nỗ lực của các cá nhân, là sự lựa chọn các khả năng tối ưu để thực hiện mục tiêu của tổ chức đã đề ra.
Hoạt động này chỉ những tác động của chủ thể quản lý vào quá trình dạy học mà giáo viên tiến hành, học sinh và các lực lượng giáo dục khác hỗ trợ nhằm tổ chức hoạt động dạy học theo yêu cầu đầu ra. Sản phẩm ở đây không chỉ là kiến thức, kỹ năng mà quan trọng hơn là khả năng học sinh vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ đã có để thực hiện nhiệm vụ học tập để đạt đến chuẩn mực đề ra nào đó, gắn học lý thuyết với thực hành và có khả năng giải quyết tình huống trong cuộc sống hằng ngày cách phù hợp.
Quản lý thực hiện chương trình dạy học của giáo viên: Là hoạt động được tiến hành thường xuyên, liên tục qua hệ thống công cụ để thu thập, cập nhật, so sánh và phân tích các thông tin dữ liệu trong quá trình thực hiện chương trình. Quản lý việc thực hiện giúp nhà quản lý xem xét tiến độ triển khai và kết quả đạt được giúp hiệu trưởng nắm được tình trạng tương đối của việc thực hiện kế hoạch của giáo viên tại một thời điểm nào đó so với mục tiêu. Vì vậy, giáo viên cần lập kế hoạch giảng dạy bộ môn chi tiết, thường xuyên cho cả năm học, cán bộ cần theo dõi đánh giá việc thực hiện nội dung chương trình thường xuyên,…Để quản lý việc thực hiện chương trình dạy học hiệu quả, quản lý cần không ngừng nâng cao năng lực chuyên môn, tham dự đầy đủ các lớp tập huấn, bồi dưỡng,…
Quản lý thực hiện đổi mới phương pháp: Cần chú ý tích cực hóa học sinh về hoạt động trí tuệ và chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp gắn với hoạt động trí tuệ, thực hành,…Đổi mới phương pháp dạy học là nội dung quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay. Để quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực, hiệu trưởng cần giao quyền tự chủ cho giáo viên trong quá trình giảng dạy.
Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh: Đây là khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học. Việc này cần được tiến hành thường xuyên, liên tục vì sự tiến bộ của người học từ đó giúp người học định hướng rõ ràng về cách đạt được mục tiêu dạy học. Việc kiểm tra đánh giá cũng giúp giáo viên phát hiện, điều chỉnh hoạt động của mình để nâng cao chất lượng dạy học.
Quản lý hoạt động trên lớp của học sinh kết hợp với hoạt động tự học ở nhà của học sinh: Việc quản lý hoạt động học của học sinh chủ yếu thông qua giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn và nhà trường cũng cần thống nhất hình thức quản lý việc tự học của học sinh ở nhà qua các định hướng chuẩn bị bài học kế tiếp của từng môn học.
Phối hợp các lực lượng giáo dục để quản lý hoạt động học của học sinh: Để đạt được mục tiêu quản lý giáo dục cần phối hợp 3 lực lượng gồm gia đình- nhà trường- xã hội. Giáo viên chủ nhiệm là cầu nối giữa gia đình, nhà trường với xã hội.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh là một trong những định hướng giáo dục quan trọng đã và đang được áp dụng hiện nay. Thực hiện hoạt động này một cách hiệu quả sẽ giúp nâng cao chất lượng dạy và học từ đó nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của đất nước tiến tới thực hiện tốt mục tiêu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.
Nguồn: https://luanvanbeta.com/
